“Rusiyaya qarşı yönəlmiş və Ukrayna sərhədlərinə qoşun toplayan Qərb ittifaqı birgə qala biləcəkmi?”

Qarabaginfo.az xəbər verir ki, bunu Böyük Britaniyanın “Guardian” qəzetinin yazıçısı Patrik Vintur sual edir.

“Siyasətçilər və diplomatlar bu məsələ üzərində getdikcə daha çox düşünürlər. Buna səbəb Almaniya və daha az dərəcədə Fransanın sadəcə Rusiyanın Ukraynaya qarşı hər hansısa gələcək təcavüzünə necə cavab vermək deyil, eləcə də təhlükənin yaxınlaşmasını qiymətləndirmək baxımından ABŞ və Böyük Britaniyanı kənarlaşmaqla təhdid etməsi əndişəsidir.

NATO üzvləri arasında fikir ayrılıqlarını minimuma endirmək üçün bütün mümkün tədbirlər, o cümlədən Cozef Baydenin etdiyi kimi müntəzəm telefon danışıqları aparılır. Bu fikir ayrılıqlarından tamamilə qaçmaq mümkün olmaya da bilər, çünki onlar təkcə kəşfiyyat məlumatlarının qısamüddətli qiymətləndirilməsi məsələsini deyil, həm də Rusiyanın öhdəsindən gəlmək məsələsində Almaniya və Fransanın ingilis dünyası ilə onilliklər öncə ortaya çıxan fikir ayrılığını əks etdirir.

Fransa ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) eyni məlumatında yaxın üç həftədə qaçılmaz işğal ehtimalı və ya hücum üçün təchiz edilmiş qoşunların artımını görmür. Bu, müdafiə üzrə ən yaxşı ukraynalı ekspertlərin gəldiyi qənaətdir.

Böyük Britaniyaya gəlincə, xarici işlər naziri Liz Trass Almaniyanı Rusiyadan enerji asılılığına görə açıq şəkildə tənqid edib. O, Berlinin bu yaxınlarda Estoniyaya Almaniya istehsalı olan silahları Ukraynaya ötürməkdən imtina etməsini diqqətsiz qoymadı. Almaniyanın İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ilk dəfə Rusiyaya qarşı istifadə olunacaq silahlar verməsi fikri lənətə bənzəyir. Çərşənbə axşamı Berlində çıxış edən Almaniya kansleri Olaf Şolts qərarın “son illərin və onilliklərin hadisələrinə” əsaslandığını deyib.

Polşanın Baş naziri Mateuş Moravetski feysbukda Estoniyanın aldığı rədd cavabından narahatlığını bildirib.

Almaniya ilə bağlı vəziyyət ABŞ-da respublikaçılar arasında daha çox qıcıqlanmaya səbəb olur ki, nəticədə “Wall Street” dərgisində “Almaniya ABŞ-ın etibarlı müttəfiqidir? Yox” başlıqlı yazı dərc olunub.

Gərginlik Rusiyanın Qərbə düşmən gücə çevrilməsinin qarşısını necə almaqla bağlı iki fərqli perspektivi əks etdirir. Bu nöqteyi-nəzərlər soyuq müharibədən bəri siyasətə hakim olub.

Berlində, Vaşinqtonda, Parisdə və Londonda postsovet Rusiyasının xarabalıqları üzərində sabit nəsə tikmək barədə fikirlər daim dəyişirdi. Və müxtəlif mərhələlərdə tərəflər fərqli fikirlər səsləndiriblər.

Bill Klintonun rəhbərliyi altında ABŞ Vişeqrad Dördlüyü - Çexiya, Polşa, Macarıstan və Slovakiya ilə NATO-ya daxil olmaqdan çəkinirdi. Onlar bunu təşkilatın 1994-cü ilin yanvarında keçirilən sammitində açıq şəkildə bildirdilər. Onların fikrincə, Şimali Atlantik Alyans “Şərqlə Qərb arasında yeni sərhəd çəkmək taqətində deyil ki, bu da gələcəkdə münaqişəyə çevrilə bilər”.

Həmçinin Toni Bler də Böyük Britaniyanın Putini Qərb düşərgəsinə cəlb edə biləcəyinə dair xəyalları puça çıxdı. O, Rusiyanın G8-ə daxil olmasını fəal şəkildə dəstəkləyib. 2017-ci ildə Boris Conson xarici işlər naziri kimi Moskvaya səfər edib və Solsberidəki zəhərlənməyə (Rusiya kəşfiyyat orqanlarının keçmiş əməkdaşının zəhərlənməsi) baxmayaraq, Londondakı Rusiya pullarına göz yumdu.

Fransa da Rusiyanın 2014-cü ilin martında Krımı işğal etməsindən sonra mütəmadi olaraq fikrini dəyişir. Yalnız amerikalıların davamlı təzyiqi altında Fransua Olland sələfi tərəfindən Rusiyaya ilhaq edilmiş Krımdakı Qara dəniz limanları üçün nəzərdə tutulmuş “Mistral” tipli helikopter daşıyıcıları ilə təmin edilməsinə dair imzalanmış milyard funt sterlinqlik müqaviləni ləğv edib.

Emmanuel Makron Putini 2017-ci ilin mayında Böyük Pyotra həsr olunmuş sərgi münasibətilə Versala dəvət etmişdi. Trampın izolyasionizmi ilə üzləşən Makron 2019-cu ildə Rusiya ilə “dondurulmuş münaqişəyə” son qoymağa çağırıb. Ötən ilin iyununda Angela Merkellə birlikdə o, Putinlə sammit keçirmək təklifi ilə digər Avropa liderlərini heyrətə gətirmişdi. Çərşənbə axşamı Berlində Fransa prezidenti hələ də Rusiya lideri ilə danışmağı planlaşdırdığını, lakin gərginliyin azaldılmasının yeganə mövzu olacağını bildirib.

Halbuki Avropanın Rusiya ilə münasibətlərində mərkəzi oyunçu Almaniyadır və bu, ölkə birləşəndən bəri belədir.

Almaniyanın niyə Putinə qarşı inadkarcasına yumşaq və ya nikbin mövqe tutması barədə çox yazılıb. Bu barədə ən son yazı Con Loxun “Almaniyanın Rusiya problemi” məqaləsidir. Burada o, alman və rus elitaları arasında ticari, siyasi, mədəni və intellektual əlaqələrin əhatə dairəsini təsvir edir. Bundan əlavə, o, Putinin Almaniyanın müharibədə günahı üzərində oynamasının və almanları üzr istəmələrinə görə mükafatlandırmaqdan imtina etməsinin səbəbini izah edir.

Məsələn, C.Lox 2008-ci ilin yayında Rusiyanın Gürcüstanı işğal etməsindən sonra Almaniyanın xarici işlər naziri və Sosial Demokrat Partiyasının üzvü Frank-Valter Ştaynmayerin Avropanı sanksiyalardan çəkdirdiyini xatırladır. O iddia edirdi ki, belə bir hərəkət ölkəsinin daha sonra girmək istədiyi yerə qapıları bağlayacaq.

Merkelin 2014-cü ildə Ukraynanın işğalına reaksiyası sərt olsa da, SDP-nin rusiyalıları Xristian Demokratik İttifaqından daha yaxşı başa düşdüyünə əmin olan Ştaynmayer Moskvaya gedərək Rusiya ilə iqtisadi tərəfdaşlıq təklif edib. Eyni zamanda ölkənin üç keçmiş kansleri - Helmut Şmidt, Gerhard Şröder və Helmut Kol Merkelə Moskvanı təcrid etməməyə çağırıblar. İşğaldan bir həftə sonra “Siemens” rəhbəri Rusiyaya gəldi. Diplomatik vəziyyət pisləşdikcə Almaniyanın bir qrup keçmiş yüksəkvəzifəli xadimləri və siyasətçiləri gərginliyin azaldılması siyasətinə qayıtmağa çağıran emosional məktub yazdılar.

“Chatham House” beyin mərkəzinin son məqaləsinə əsasən, Rusiya ilə Almaniya arasındakı bu münasibətlər iki amillə formalaşıb. Birincisi, yeni Şərq siyasətidir (Ostpolitik). Söhbət Sovet İttifaqı və onun peykləri ilə bağlı “yaxınlaşma yolu ilə dəyişiklik” xarici siyasət strategiyasından gedir. 70-ci illərdə sosial demokrat kansler Villi Brandt tərəfindən təklif edilmişdi. Bu, ümumi maraqları cəmləməklə sərt xətti qırmaq cəhdi idi. Çoxları hələ də belə bir siyasətə irəliyə doğru addım kimi baxır.

İkinci amil Sovet İttifaqı ilə Almaniyanın SSRİ-dən təbii qazın tədarükü ilə bağlı razılığa gəldiyi 70-ci illərə təsadüf edən ölkələr arasında qarşılıqlı asılılıq haqqında sazişdir. Bu, Şmidtin belə ifadə etdiyi inanca əsaslanır: “Bir-biri ilə ticarət edənlər bir-birinə atəş açmırlar”. 2018-ci ilə qədər “Qazprom”un satışlarının 37%-i Almaniyanın payına düşüb və ölkələr “Şimal axını - 2” ilə bağlı razılığa gəliblər. 2000-2011-ci illər arasında Almaniyanın Rusiyaya ixracı 5 dəfə artıb.

Bu fikir SDP-nin bəzi nümayəndələri arasında hələ də üstünlük təşkil edir. Qurumu sanksiyalara cavabdeh olan hazırkı iqtisadiyyat naziri Robert Habek Rusiyanın SWIFT-ə girişinin qadağan edilməsinin əleyhinədir.

“Biz hər iki tərəfə qarşıdurmadan çıxmağa kömək edəcək yeni biznes sahələri haqqında düşünməliyik”, - o “Der Spiegel”ə söyləyib.

Lakin son həftələrdə “Ostpolitik”in xarakterik güzəştləri gənc nəsil tərəfindən tənqid edilir. Xarici əlaqələr komitəsinin sədri, sosial-demokrat Mixael Rot partiyasının Brandtın kölgəsindən çıxmasına çağırıb.

“Dünyanın olduğundan daha yaxşı olduğunu düşünə bilmərik”, - o bildirib. Digər nazirlər təkid ediblər ki, enerji sektoru, o cümlədən “Şimal axını - 2” potensial sanksiyalar siyahısından çıxarılmamalıdır.

Bütün bunlar Şoltsun amerikalılarla danışıqlarda mövqeyini dəyişir. Məsələ onun Almaniyanın xarici siyasətinə dəyərlər yeritməyə çalışan xarici işlər naziri və Yaşıllar Partiyasının nümayəndəsi Annalena Berbokla ittifaqı ilə sadələşmir. Publik parçalanmadan qaçınmaq üçün SDP Rusiyaya münasibəti ilə bağlı rəsmi partiyadaxili müzakirələr keçirməyə hazırlaşır.

Diplomatlardan biri Sovet İttifaqı dağılan zaman Aleksandr Soljenitsının dediyi fikirin aktuallığına işarə etdi və o, imperiyanın parçalanmasının idarə olunmasının nə qədər təhlükəli ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.

“Kommunizmin dövrü bitdi. Amma onun beton konstruksiyası hələ də çökməyib. Azadlığa çıxmaq yerinə onun dağıntıları altında qalmayaq”, - A.Soljenitsin yazırdı.

Bu səbəbdən qarşıda duran vəzifə hələ “özümüzü azad etmək” deyil, “onun dağıntıları altında əzilməkdən xilas olmağa çalışmaq” idi”, - “Guardian”ın köşə yazarı qeyd edib.