İran-Azərbaycan münasibətləri ətrafında yaranmış vəziyyət bölgə ilə maraqlanan siyasətçilər və politoloqlar arasında ən çox müzakirə olunan mövzuya çevrilib. Xatırladaq ki, İran Azərbaycanı, guya bizim ərazimizdə İsrail ordusu və ya xüsusi xidmət orqanlarının olması və bir şəkildə bölgədəki sərhədləri dəyişdirməyə çalışmaqda ittiham edir. Deyilənlər, hətta region dövlətlərinin yüksək vəzifəli şəxslərinin belə, reaksiya vermək məcburiyyətində qaldıqları bir cəfəngiyatdır.

AYNA mövzunu tanınmış israilli politoloq Yuri Boçarovla müzakirə edib.

- İranla Azərbaycan arasında münasibətlərin hər gün kəskinləşməsinin şahidi oluruq. İsrail baş verənləri necə qiymətləndirir? Və bu gərginlik hara aparacaq?

- Sirr deyil ki, İran bütün səviyyələrdə İsraili bir yəhudi dövləti olaraq məhv etmə planını rəsmən bəyan edir və atom silahı yaratmağa hazırlaşan İranla bağlı hadisələrin belə inkişaf etməsinin qarşısını almaq üçün İsrail dövləti hər şeyi edir. Bu baxımdan Azərbaycanın İsrailin strateji tərəfdaşı olduğunu qeyd etmək lazımdır. Və İsrailin respublika sərhədlərində sülhün olmasında hər kəsdən daha maraqlı olması təbiidir. Xüsusilə İran-Azərbaycan sərhədində, guya üçüncü qüvvələrin olması və İsrailin nəzərdə tutdulduğuna dair saxta məlumatlardan istifadə edildiyi üçün İsrail Tehran ilə Bakı arasındakı bu gərginlikdən çox narahatdır. Bu gərginliyin nəyə səbəb olacağını söyləmək çətindir, amma bir həqiqət var ki, Azərbaycanın Ermənistana qarşı Vətən savaşında Azərbaycanı dəstəkləyən İsrail, əlbəttə ki, Azərbaycanın ehtiyacı olarsa, İrana qarşı qarşıdurmada da onu dəstəkləyəcək.

- İranın Azərbaycanın bəzi ərazilərinə zərbə endirəcəyini gözləyirsinizmi?

- Bu gün İranın Azərbaycana qarşı açıq hərbi əməliyyatlara keçəcəyi, xüsusən də indi, iqtisadi sanksiyaların ləğvinə dair razılaşmanın hazırlanması ilə bağlı Qərblə danışıqlar dövründə ehtimalı azdır. Təbii ki, İranın bölgədəki hər hansı bir ölkəyə qarşı açıq təcavüzü Qərblə razılaşma əldə etmək üçün bütün səylərini rədd edəcək. Bununla belə, danışıqlarda mövqeyini gücləndirməyə çalışan, sərhədlərindəki dəliklərdən istifadə edərək uzun müddət həm neft məhsullarını, həm də narkotik ticarəti qaçaqmalçılığından qazanan İran həm Suriya, həm Livan, həm də Ermənistanla oyun oynayır.

İran açıq şəkildə Ermənistanla Azərbaycan arasındakı danışıqları pozmağa çalışır. Və Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Ermənistana qaçaqmal tədarük etdiyi sərhədinin demək olar ki, tamamilə bloklanacağını anlayır, buna görə də dəhlizə qarşı çıxır. Bu baxımdan, Tehran Bakıya təzyiq göstərməyə çalışır, sərhədindəki problemlərlə bağlı əsassız iddialar irəli sürür. Ancaq unutmaq olmaz ki, İran öz problemlərini silahın köməyi ilə həll etməyə hazır olan təcavüzkar ölkədir. Bu baxımdan, düşünürəm ki, Azərbaycanda cənub sərhədlərindəki vəziyyəti real qiymətləndirirlər və hər hansı bir təxribatı, hətta daha çox təcavüzü dəf etməyə hazırlaşırlar.

- İranın bu davranışı onun Cənubi Qafqaz bölgəsindəki mövqeyinin möhkəmlənməsinə nə dərəcədə kömək edəcək?

- İran hər zaman imperiya ambisiyalarına və regional liderlik iddialarına malik idi ki, bu da onu İran körfəzi ölkələri ilə qarşıdurmaya gətirib çıxardı. İran, Səudiyyə Ərəbistanı və Misir arasında regional supergüc adı uğrunda mübarizə bu gün də davam edir. Son illər ərzində İran bu və ya digər dərəcədə Suriyadakı müharibədə, eləcə də Livandakı qarşıdurmalarda (Hizbullah terror təşkilatının şiə hərəkatı vasitəsi ilə) iştirak edib. “Taliban”ın hakimiyyətə gəlişi, İranın Əfqanıstanda başqa bir marağına səbəb oldu və bu təbii olaraq bu ölkənin bütün qonşularını gərginləşdirdi.

Prinsipcə, İranın bütün Yaxın Şərq ölkələri ilə qarşıdurmada olduğu görünə bilər, amma "Şərq incə bir məsələdir" dedikləri əbəs yerə deyil və bu qarşıdurma öz maraqları naminə istifadə olunur. Yaxın Şərqin bir çox ölkələri bəzilərində fəal olduqları müxtəlif ittifaqlar bağlayaraq, İrandan da istifadə edir. Bu baxımdan, xüsusən həm Əfqanıstanda, həm də İrandakı vəziyyətlə əlaqədar olaraq, Rusiyanın bu bölgədəki maraqlarına da əhəmiyyətli bir rol ayrılır.