Pakistan Baş nazirinin Bakıya səfəri ikitərəfli diplomatik əlaqələr baxımından çox faydalı oldu

- Pakistan Baş nazirinin Bakıya səfərinin nəticələrini oxucularla bölüşmək fürsəti verdiyiniz üçün təşəkkür edirəm. Əvvəlcə onu deyim ki, bu səfər ona görə mühüm idi ki, Baş nazirin Bakıya rəsmi səfəri yeddi ildən sonra baş tutdu. Sonuncu səfər 2016-cı ildə olub, ona görə də yeddi illik fasilədən sonra hər iki lider bu səfəri səbirsizliklə gözləyirdi. Xatırlayırsınız ki, Pakistan Baş naziri Azərbaycan Prezidenti Zati-aliləri ilə bir sıra görüşlər keçirib. Hər iki ölkənin liderləri beynəlxalq konfranslar çərçivəsində bir araya gəlsələr də, bu səfər çərçivəsində ikitərəfli görüşlər keçirildi. Bu, çox vacib idi və Pakistan Baş naziri özü ilə geniş bir komanda, çox yüksək səviyyəli nazirlər komandası gətirmişdi. Müdafiə naziri, ticarət naziri, energetika və neft naziri, informasiya naziri - bu heyət Pakistan xalqı üçün səfərin əhəmiyyətini vurğulayır. Azərbaycan tərəfdən də Prezident İlham Əliyevin kabinet üzvlərinin - iqtisadiyyat nazirinin, nəqliyyat nazirinin, xarici işlər nazirinin, müdafiə sənayesi nazirinin və bir çox digər nazirlərin orada olduğunu görmək bizi çox sevindirdi. Bu, iki liderin səfərə verdiyi əhəmiyyəti və aralarında olan əlaqəni nümayiş etdirdi. Siyasi, diplomatik əlaqələrdən müdafiə əlaqələrinə, enerji əməkdaşlığına, ticarət və investisiya imkanlarına, xalqlarımız arasında mübadiləyə qədər ikitərəfli münasibətlərin bütün spektri müzakirə olundu. Beləliklə, deyə bilərəm ki, bu səfər Pakistan və Azərbaycan arasında ikitərəfli diplomatik əlaqələr baxımından çox məhsuldar və faydalı oldu.

Azərbaycana Pakistanın hərbi sənaye kompleksindən faydalanmaq imkanı təklif olunub

- Azərbaycan Prezidenti Pakistan Baş naziri ilə mətbuata verdiyi birgə bəyanat zamanı iki ölkə arasında hərbi sahədə əməkdaşlığın vacibliyini vurğuladı. Biz bilirik ki, Pakistan və Azərbaycan bu sahədə hərbi təlimlər, treninqlər keçirərək əməkdaşlıq edir. Əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi baxımından gələcəkdə nə gözləmək olar?

- Bəli, Zati-aliləri Prezident İlham Əliyev mətbuata bəyanatı zamanı iki liderin müdafiə sahəsində əməkdaşlığı müzakirə etdiklərini və iki tərəf arasında mövcud olan əməkdaşlıq sahələrini daha da dərinləşdirmək və genişləndirmək barədə razılığa gəldiklərini qeyd etdi. Prezident İlham Əliyev bu əməkdaşlığı daha da genişləndirə biləcəyimiz perspektivləri müzakirə etmək üçün tezliklə Pakistana müdafiə (sektorundan – red.) nümayəndə heyəti göndərəcəyini də əlavə etdi. Sualınızda qeyd etdiyiniz kimi, müdafiə sahəsində əməkdaşlığımız ikitərəfli əməkdaşlığımızın ən möhkəm sütunlarından biri olmuşdur. Yadınızdadırsa, 2021-ci ildə Türkiyənin də iştirakı ilə bizim üçtərəfli təlimimiz oldu, buna “Üç Qardaş Təlimləri” deyilirdi. Amma bilirsiniz ki, əməkdaşlıq indi birgə təlimlərdən kənarda da genişlənir və təbii ki, Azərbaycana Pakistanın hərbi sənaye kompleksindən faydalanmaq imkanı təklif olunub.

Məsələn, bir neçə il əvvəl Pakistanın “Maşak” təlim təyyarələri - bu, əsasən Azərbaycana gətirilən təlim təyyarələri idi. Amma indi başqa sahələrdən ixracın davamı ilə bağlı müzakirələr gedir. Beləliklə, biz ümid edirik ki, yaxın həftələrdə iki lider arasında razılaşdırılmış konkret sahələri müzakirə etmək üçün Azərbaycandan Pakistana nümayəndə heyəti səfər edəcək. Ümid edirik ki, qarşıdan gələn həftələr və aylar iki ölkə arasında müdafiə sahəsində əlaqələrin daha da genişlənməsini və möhkəmlənməsini göstərən daha çox xoş xəbərlər gətirəcək.

Pakistan Azərbaycana ən çox əcnəbi turist göndərən ölkələr arasındadır

- Turizmin potensialı hər iki ölkənin rəsmiləri tərəfindən daim vurğulanır, Baş nazir və Prezidentin görüşündə də qeyd olundu. Bilirəm ki, iki ölkə arasında yeni reyslər açılıb, bu inkişaf turist axınına təsir edibmi?

- Son iki-üç ildə Pakistandan Bakıya və Azərbaycanın digər şəhərlərinə gələn turistlərin sayında eksponent artım olub, xüsusilə COVID pandemiyası nəhayət ki, bitdikdən sonra. Belə ki, Pakistan vətəndaşları Azərbaycana turizm məqsədi ilə gələn əcnəbi vətəndaşlar arasında ilk sıralardadır. 2022-ci ildə Azərbaycana 50 000-dən çox pakistanlı səyahətçi, turist gəlib. Bu il, 2023-cü ildə bu rəqəmin daha da artacağını gözləyirik. Pakistandan Azərbaycana birbaşa uçuş var, liderlər AZAL-ın da Pakistana birbaşa uçuşlara başlayacağını bildirdilər. Bu, səfərin əsas məqamlarından biri idi. Prezident faktiki olaraq mətbuata açıqlamasında bildirdi ki, çox yaxın vaxtlarda Bakıdan İslamabada aviareys açılacaq. Beləliklə, ümid edirik ki, birbaşa uçuşların artması ilə turistlərin sayı da artacaq. Təkcə Pakistandan Azərbaycana yox, əks istiqamətdə də. Biz həqiqətən də Azərbaycan vətəndaşlarını Pakistana səfər etmək, Pakistanın gözəlliyini, ölkənin gözəl təbiət mənzərələrini görmək və Pakistan xalqının səmimi qonaqpərvərliyindən zövq almaq üçün ölkəmizdə salamlamaq istəyirik. Pakistan xalqı azərbaycanlı dostlarının, qardaşlarının və bacılarının səfərini həmişə xoş qarşılayacaq. Beləliklə, düşünürəm ki, birbaşa reyslərin tezliyi artdıqca, iki tərəf arasında turistlərin sayı artacaq və bu, xalqlarımız arasında mübadilələri daha da gücləndirməyə kömək edəcək, bilirsiniz ki, bu, ticarətin inkişafına, tələbə mübadiləsinə kömək edəcək. Ümid edirik ki, bu cür mübadilə qardaş ölkələrimiz arasında ikitərəfli əlaqələrin daha da genişlənməsinə imkan verəcək.

- Bu yüksək səviyyəli səfərin diqqət çəkən məqamlarından biri də Azərbaycan və Pakistan arasında enerji əməkdaşlığı ilə bağlıdır...

- Enerji sahəsində əməkdaşlıq ikitərəfli əməkdaşlığımızın ayrılmaz tərkib hissələrindən biridir. Baş nazirin nümayəndə heyətində neft nazirimiz də var idi. Neft naziri son bir neçə ayda üç dəfə Bakıda olub. O, Azərbaycanın energetika naziri, SOCAR rəhbərliyi ilə geniş müzakirələr aparıb. Belə ki, Baş nazirin bu səfəri çərçivəsində Prezident İlham Əliyevlə müzakirələr zamanı iki lider enerji əməkdaşlığını həqiqətən də növbəti səviyyəyə yüksəltmək barədə razılığa gəliblər. Bildiyiniz kimi, Pakistan böyük və enerji çatışmazlığı olan ölkədir, bizim bir çox enerji təchizatı mənbələrinə ehtiyacımız var. Azərbaycan istər sıxılmış təbii qaz (LNG), istərsə də neft məhsulları olsun, enerji təchizatı məsələsində diqqət yetirdiyimiz qardaş ölkələrdən biridir. Bilirsiniz ki, bu, çox tənzimlənmiş şəkildə, çox forumlaşdırılmış şəkildə baş verəcək. Tezliklə rəsmi müqavilələr imzalanacaq. Ümid edirik ki, yaxın vaxtlarda Azərbaycanın energetika nazirinin Pakistana səfəri olacaq və SOCAR-ın tezliklə Pakistanın enerji bazarına daxil olduğunu görəcəyik və bu, iki ölkə arasında ikitərəfli əlaqələri daha da gücləndirəcək.

- Pakistan Baş Nazirinin Ofisindən bildirilib ki, bu aydan etibarən Azərbaycan ölkəyə LNG konteynerləri göndərməyə başlayacaq. Pakistana çatdırılacaq LNG-nin həcmi razılaşdırılıbmı?

- Bu xəbər doğrudur. Hər iki ölkə bu LNG konteynerlərini Azərbaycandan Pakistana çatdırmağa razılaşıb. Amma siz miqdar, həcm barədə soruşursunuz, aydındır ki, LNG-yə tələbat mövsümdən-mövsümə dəyişir. Hazırda isti mövsümdür, havalar isti keçir. İndi Pakistanda da, Azərbaycanda da çox istidir. Beləliklə, LNG-yə tələbat çox aşağıdır. Amma payız-qış mövsümünə keçdikcə bu tələbat artacaq. Amma iki tərəf arasında Pakistanın əlavə tələbatının Azərbaycan tərəfindən necə təmin ediləcəyi ilə bağlı tam anlaşma var. Beləliklə, iki tərəfin bununla necə məşğul olacağına dair tam anlaşma və əməkdaşlıq var. Vacib olan odur ki, Azərbaycandan Pakistana bu enerji təchizatı üçün hər iki tərəfin hökumətləri, müvafiq nazirliklər iştirak edir. Biz çox şadıq ki, beynəlxalq bazarda, qlobal enerji bazarında qiymətlərin qeyri-müəyyən olmasına baxmayaraq, azərbaycanlı dostlarımız Pakistana enerji çatışmazlığına qalib gəlmək üçün kömək edirlər. Beləliklə, bu, çox əhəmiyyətli bir inkişafdır.

Azərbaycan LNG-ni sərfəli qiymətə Pakistana tədarük etməyə razılaşıb

- LNG adətən CNG qiymətlərindən daha bahadır. Azərbaycandan LNG almaq Pakistan üçün sərfəlidirmi?

- Pakistan LNG-dən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edir. LNG-dən vacib elektrik stansiyalarımızda yanacaq kimi. sənayemizi idarə etmək üçün elektrik enerjisi əldə edilməsində, həmçinin digər enerji mənbələri istehsal edilməsində istifadə olunur ki, bu da çox vacibdir. LNG-nin son optimallaşdırılması isə Pakistan xalqının xeyrinədir. LNG-nin nisbətən daha baha olduğunu başa düşürük, lakin ölkə daxilində kifayət qədər yerli qaz təchizatı olmadıqda, onları kənar mənbələrdən, kənar tərəfdaşlardan almalısınız. Təbii ki, Azərbaycan qardaş ölkədir və onlar bu LNG-ni bazar qiymətləri ilə müqayisədə nisbətən daha sərfəli qiymətə Pakistana tədarük etməyə razılaşıblar. Bu enerji əməkdaşlığına stimul verən də məhz budur.

Azərbaycanın Pakistanda bərpaolunan enerjiyə investisiya yatıracağını görəcəyimizə ümid edirik

- Enerji əməkdaşlığının ikinci aspekti bərpa olunan enerji ilə bağlıdır, Pakistan Baş naziri Azərbaycanı Pakistanda bu sektora investisiya qoymağa dəvət etdi...

- Bəli, bu müzakirə müvafiq rəhbərlər tərəfindən aparılıb. Bildiyiniz kimi, Pakistan ənənəvi enerji mənbələrinə malik olmasa da, bərpaolunan enerji üçün böyük potensiala malikdir. Xüsusilə də ölkəmizin günəş enerjisi potensialı var və Baş nazirimiz azərbaycanlı investorları, hökuməti, SOCAR-ı və digər potensial investorları mövcud nəhəng bazarı və bərpaolunan enerji sahəsində mövcud potensialı, xüsusən də günəş elektrik stansiyalarını araşdırmağa dəvət etdi. Azərbaycan tərəfindən buna böyük maraq var idi. Prezident İlham Əliyev maraq göstərdi və o, bu aspektə investisiya nöqteyi-nəzərindən baxmaq üçün Pakistana nümayəndə heyəti göndərməyə razılıq verdi. Biz yaxın həftələrdə Azərbaycan nümayəndə heyətini Pakistanda qəbul etməyi səbirsizliklə gözləyirik. Pakistan böyük bir ölkədir, günəş enerjisi stansiyalarına, günəş batareyalarına tələbat artır. Xarici sərmayədarların, xüsusən də Azərbaycan kimi qardaş ölkələrin bu fürsəti dəyərləndirmək, hər iki tərəf üçün real təklifi ola biləcək sahəni kəşf etmək və sərmayə qoymaq üçün böyük investisiya potensialı var.

Beləliklə, biz ümid edirik ki, bu əməkdaşlıq sahəsi çox tezliklə formalaşacaq, funksionallaşacaq və biz Pakistanda bərpaolunan enerjiyə, xüsusən də günəş elektrik stansiyalarına Azərbaycan sərmayəsinin yönəldiyini görəcəyik.

Pakistan Ermənistanı tanımayan və diplomatik əlaqələr qurmayan yeganə ölkədir

- Bakıda Baş nazir çıxış edəndə dedi ki, Pakistan Ermənistanı tanımır və bu ölkə ilə diplomatik əlaqələri yoxdur. Amma onu da əlavə edib ki, Pakistan Bakıdan siqnal gözləyir...

- Bilirsiniz, bu çox mürəkkəb və çoxşaxəli sualdır. Pakistan yəqin ki, indiyə qədər Ermənistanı tanımayan və diplomatik əlaqələr qurmayan yeganə ölkədir. Baş nazirin səfəri zamanı bu məsələ müzakirə olundu və Baş nazir qeyd etdi ki, biz müxtəlif sülh prosesləri ilə bağlı hadisələri diqqətlə izləyirik. Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesləri gedir, bir çox dostlar bu danışıqları asanlaşdırmağa çalışırlar. Beləliklə, Rusiya və ABŞ-ın bu prosesdə iştirak etdiyini görürük. Biz həmçinin bilirik ki, Avropa İttifaqı Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətləri normallaşdırmaq məqsədilə birbaşa əlaqəni təşviq etmək üçün öz xoşniyyətli platformasını təklif edir.
Pakistan Azərbaycanın uzunmüddətli dostudur və biz Azərbaycana və Azərbaycan xalqına uğurlar arzulayırıq. İnanırıq ki, Azərbaycan sülh müqaviləsindən və sərhədlərin delimitasiyasından sonra qonşu ölkə olan Ermənistanla münasibətlərini normallaşdıracaq. Bu inkişaf bütün region üçün faydalı olacaq və əminəm ki, Azərbaycanın qonşusu olan digər ölkə də böyük fayda əldə edəcək. Çünki onlar ticarət dəhlizləri, enerji dəhlizləri və digər imkanları əldən veriblər. Deməli, Azərbaycanla münasibətlərin normallaşması Ermənistan üçün də sərfəlidir. İndiyədək Pakistan Ermənistanla heç bir birbaşa əlaqə yaratmayıb, bu da Azərbaycanla yaxşı münasibətlərimizə görədir. Amma biz ürəkdən ümid edirik ki, gələcəkdə bu dəyişəcək, Azərbaycan və Ermənistan normal qonşu dövlətlər kimi münasibətlərini normallaşdıracaqlar. Biz Azərbaycan Prezidentinin sülh müqaviləsinin imzalanması, Azərbaycana məxsus olan işğaldan azad edilmiş ərazilərinin sərhədlərinin delimitasiyası, həmçinin bütün regiona kömək edəcək kommunikasiya və nəqliyyat dəhlizlərinin açılması təklifi ilə bağlı səylərini yüksək qiymətləndiririk. Ümid edirik və dua edirik ki, bu müzakirələr gələcəkdə ölkələrə konkret nəticələr verəcək, Azərbaycan və Ermənistan münasibətlərini normallaşdıra biləcəklər. Biz artıq bəzi müsbət irəliləyişlərin şahidi oluruq ki, Ermənistan tərəfinin cavabı olub, materik Azərbaycanla Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında dəmir yolunun Zəngəzur dəhlizinin bir hissəsi kimi olması istəyi var. Beləliklə, düşünürəm ki, bunlar yaxşı əlamətlər, ilkin əlamətlərdir və ümid edirik ki, gələcəkdə onlar daha da artacaq və iki ölkə arasında tam normallaşmaya gətirib çıxaracaq.

Foto APA Group İlkin Nəbiyev