Türkmənistan Prezidenti Serdar Berdiməhəmmədov Türkiyəyə rəsmi səfərə hazırlaşır.
Qarabaginfo.az bildirir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta”nın məqaləsində deyilir.
Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla danışıqlar zamanı ikitərəfli ticarət, enerji, nəqliyyat sahələrində əməkdaşlıq, o cümlədən Türkmənistanın Türk Dövlətləri Təşkilatına (OTT) tamhüquqlu üzv kimi qəbulu məsələləri müzakirə olunacaq.
Səfərə hazırlaşmaq üçün Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Aşqabada səfər edib. O, vətənə qayıdarkən prezident Serdar Berdiməhəmmədov və Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Rəşid Meredovla aparılan danışıqlardan razı qaldığını bildirib. Türkiyəli nazirin sözlərinə görə, iki ölkə arasında son dərəcə güclü və güclü ikitərəfli əlaqələr var.
Türkiyənin “Anadolu” agentliyinin məlumatına görə, Fidan deyib ki, Türkiyə və Türkmənistan sarsılmaz və möhkəm əlaqələri olan, “bir millət, iki dövlət” düsturu ilə fəaliyyət göstərən iki ölkədir.
Xatırladaq ki, Berdiməhəmmədov 42 yaşı tamam olan gündə, sentyabrın 22-də Ərdoğandan Türkiyəyə dəvət alıb. Bu barədə “Neytral Türkmənistan” dövlət qəzeti məlumat yayıb. Türkiyənin dövlət başçısı təbrikində Türkmənistana firavanlıq arzu etməklə yanaşı, ikitərəfli formatda və xüsusilə TDT kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın dərinləşəcəyinə əminliyini ifadə edib.
Türkmənistan dövlətin neytral statusunu əsas gətirərək türk inteqrasiyasından çəkinirdi. Lakin Aşqabad 2021-ci ilin oktyabrında Türk Dövlətləri Təşkilatında müşahidəçi statusu aldı. Ankara Türkiyənin vitse-prezidenti Fuat Oktayın simasında “ağır artilleriya”dan istifadə etsə də, Aşqabad 2022-ci ildə tam üzvlükdən yayına bildi.
Fuat Oktay Aşqabata səfəri zamanı Türkmənistan qazını TANAP xətti ilə Avropaya daşınması üçün Azərbaycan üzərindən Türkiyəyə nəql edəcəyinə söz verib.
Türkmənistan uzun müddətdir ki, enerji marşrutlarını şaxələndirmək planları hazırlayır. 2023-cü il martın 16-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə çağırılan TDT-nın fövqəladə Zirvə toplantısı zamanı Xalk Maslaxatının sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədov bəyan edib ki, Türkmənistan tezliklə qurumun tamhüquqlu üzv olacaq. Görünən odur ki, Türkmənistan və Türkiyə prezidentləri qarşıdakı görüşdə bu məsələyə nöqtə qoyacaqlar. Noyabrın 14-də keçiriləcək növbəti TDT-nin sammitində Türkmənistanın Türk Birliyinə təntənəli üzvlüyü baş tutacaq.
Bununla belə, Türkmənistan qazının Azərbaycan və Türkiyə vasitəsilə Aİ-yə tədarükü planı aktual olaraq qalır. Çünki Transxəzər qaz kəmərinin tikintisi layihəsi ideya çərçivəsindən irəli getməyib. “Son illərdə nə təchizat şəraitində, nə də türkmən qazının nəql oluna biləcəyi qurğuların mövcudluğunda heç bir əsaslı dəyişiklik baş verməyib”, – deyə siyasi elmlər doktoru, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi yanında Diplomatik Akademiyasının Siyasi Elmlər Departamentinin rəhbəri Sergey Jiltsov NG-yə məlumat verib. “Aİ bu layihəyə soyuqqanlı yanaşıb, onun həyata keçirilməsinin mürəkkəbliyini və faydasızlığını dərk edib. Buna baxmayaraq, Türkmənistan gələcək boru kəmərinin perspektivli olduğunu təkid edərək Qərb ölkələrini bunun əksinə inandırmağa çalışır. Xəzəryanı ölkələrin bir neçə dəfə müraciət etdiyi arqumentlərdən biri də Türkmənistanda qaz hasilatının gələcək səviyyəsi ilə bağlı proqnozlar olub. Aşqabad yaxın gələcəkdə hasilatı dəfələrlə artıra biləcəyini gözləyir”.
Ekspertin fikrincə, Xəzəryanı dövlətlərin artıq mövcud olan infrastrukturu vasitəsilə türkmən qazının tədarükü layihələri daha real görünür. “Xüsusən, Aşqabad İran və Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Macarıstana svop tədarükü qurmağı gözləyir. Bu müqavilə 2023-cü ilin sentyabrında imzalanıb. Türkmənistan qazının Trans-Adriatik və Trans-Anadolu qaz kəmərləri ilə nəqlini təmin etməli olan bu ideyanın həyata keçirilməsində Türkiyə iştirak edir. Lakin burada da Türkmənistan qazı Cənub Qaz Dəhlizinin məhdud imkanları ilə bağlı problemlə üzləşir”, – Jiltsov qeyd edib.
Azərbaycan Türkiyə qaz qovşağının yaradılması layihəsinə qoşulduqdan sonra vəziyyət kardinal şəkildə dəyişə bilər. Bakının bu planları barədə Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksandr Novak bu günlərdə açıqlama verib: “Bu, həm Türkiyənin, həm də Rusiyanın böyük maraq göstərdiyi bir layihədir. Maraq göstərən başqa ölkələr də var. Məsələn, Azərbaycan da layihədə iştirak etməyə hazırdır”, – deyə Novak bildirib.
Ola bilsin ki, Türkmənistan da qaz qovşağının yaradılmasının iştirakçısına çevrilsin. “Türkmənistan regionda enerji və logistika birlikləri planlarında Azərbaycandan sonra növbəti tərəfdaşdır. Türkmənistanın enerji resursları olmadan Türkiyədə qaz qovşağı tamamlanmayacaq. Bu layihə Rusiya üçün də maraqlıdır. O, Rusiya qazını əvəzetmə və ya hər hansı digər üsulla Avropa bazarına çıxarmaq imkanı verəcək. Bu yaxşı fikirdir” -deyə Xəzər strateji tədqiqatlar institutunun regional proqramlar direktoru Yuri Solozobov bildirib.
Eyni zamanda o, Türkmənistanla Türkiyə arasında “bir millət, iki dövlət” düsturu altında tam yaxınlaşmasına şübhə ilə yanaşıb: “Türkmənistan neytral ölkədir. Türkmənistan hakimiyyəti çətin ki, öz bitərəfliyindən güzəştə getsin. Bu neytrallıq Türkmənistana münaqişələrin hökm sürdüyü dünyada yaxşı fəaliyyət göstərməyə imkan verir. Aşqabad neytral statusundan istifadə edərək, BMT-nin himayəsi altında Mərkəzi Asiyada Təhlükəsizlik Konfransının yaradılması ideyasını irəli sürüb. Bu ideya logistika və enerji marşrutları üçün faydalı olacaq. Aşqabad beynəlxalq zəmanət tələb edir. Burada keçən əsrdə qəbul edilmiş və indi də işlək vəziyyətdə olan beynəlxalq boğazlar haqqında sazişə bənzər enerji və nəqliyyat sahəsində transmilli sazişdən söhbət gedə bilər”, – Yuri Solozobov hesab edir.
Ekspert hesab edir ki, TDT xətti boyunca yaxınlaşma davam edəcək: “Bu, obyektiv prosesdir və Rusiya bunda iştirak edə bilər. Rusiya Federasiyasının bu təşkilata müşahidəçi, hətta tamhüquqlu üzv kimi daxil olmaq üçün bütün əsasları var. Rusiyanın bir qədər şərti olaraq təşkilatın müşahidəçisi olan Macarıstandan daha çox səbəbi var”.(Azpost.info)