ABŞ-la münaqişədən ehtiyat edən Çin nüvə arsenalını sürətlə artırır... - TƏHLİ

Pekin Birləşmiş Ştatların yaratdığı təhlükəni fərqli qiymətləndirməyə başladığı bir vaxtda Çin öz nüvə arsenalını sürətlə inkişaf etdirir.

Qarabaginfo.az xəbər verir ki, bu barədə “The Wall Street Journal” nəşri Çin rəhbərliyinə yaxın mənbələrinə istinadən yazıb. Qəzetin yazdığına görə, buna həm Ukrayna münaqişəsi təcrübəsi, həm Çini çəkindirmək qabiliyyətinin nisbətən zəifliyi, həm də Tayvan üzərində nüvə silahının mümkün istifadəsi nəticəsində yarana biləcək silahlı qarşıdurma qorxusu səbəb olub.

“The Wall Street Journal” Çin rəhbərliyinin düşüncə tərzindən xəbərdar olan mənbələrinə istinadən yazır ki, Çin ABŞ-dan gələn təhlükəni fərqli qiymətləndirməyə başladığını nəzərə alaraq, nüvə arsenalını sürətləndirilmiş templə artırmağa başlayıb.

Eyni zamanda, Çinin bu istiqamətdə səyləri Rusiya qoşunlarının Ukraynaya daxil olmasından xeyli əvvəl başlayıb, lakin qəzetin mənbələrinə görə, ABŞ-ın münaqişəyə birbaşa müdaxilə etmək istəməməsi, görünür, Pekini çəkindirici rol oynamalı olan nüvə silahlarının inkişafına daha çox diqqət yetirməyə inandırıb. Üstəlik, Çin rəhbərliyi gücləndirilmiş nüvə arsenalını Birləşmiş Ştatların Tayvanla bağlı potensial münaqişəyə birbaşa müdaxilə etməməsi üçün alət kimi görür.

Bu tendensiya peyk görüntüləri ilə sübut olunur. Onlar, xüsusən, Çinin qərbindəki yüzdən çox sahədə tikintinin intensivləşməsini izləyirlər, görünür, bu, ABŞ-a çata bilən nüvə başlıqlı raketlər üçün nəzərdə tutulmuş raket şaxtalarıdır.

Hazırda ABŞ rəsmiləri Çinin bu sahədə fəaliyyətlərini gücləndirməsinə nəyin səbəb olduğunu tam başa düşə bilmirlər. Nüvə silahlarının yayılması ilə bağlı müstəqil analitiklər də qeyd edirlər ki, onlar Pekinin motivləri barədə tam anlayışa malik deyillər, çünki son bir neçə ildə Çin rəsmiləri ilə analitiklər arasında bu məsələ ilə bağlı fikir mübadiləsi demək olar ki, dayanıb.

Çin rəhbərliyinə yaxın şəxslərin fikrincə, ABŞ-ın Pekinə qarşı siyasətinin Tramp və Bayden administrasiyaları dövründə daha amansız xarakter aldığını nəzərə alsaq, Çinin nüvə silahlarına önəm verməsi Vaşinqtonun ölkənin kommunist hökumətini devirməyə cəhd edə biləcəyi qorxusundan qaynaqlanır.

ABŞ hərbçiləri və analitikləri də narahatdırlar ki, Çinin nüvə istiqamətində fəaliyyəti Pekinin qəfil nüvə zərbəsi endirmək imkanına malik olmaq istəyini göstərir. Eyni zamanda, Çin hökumət dairələrinə yaxın olan “The Wall Street Journal” nəşrinin mənbələri isə Çinin birinci olaraq nüvə zərbəsi endirmək niyyətində olmadığını iddia edirlər.

Xüsusilə Səma İmperiyası təhlükəsizlik sahəsində öz maraqlarını qorumaq üçün arsenalını lazımi səviyyədə saxlamağı planlaşdırır. Qəzetin mənbələri bildiriblər ki, Çin hərbçiləri öz nüvə silahlarınıın köhnəldiyini və ABŞ-a kifayət qədər maneə törətmək iqtidarında olmadığını düşünürlər. “Çinin nüvə imkanlarında geridə qalması ABŞ-ın Pekinə təzyiqinin artmasına səbəb ola bilər”, - deyə mənbə bildirib.

Üstəlik, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukrayna münaqişəsi fonunda nüvə qüvvələrinin döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirilməsi barədə açıqlamasına beynəlxalq dairələrin əsəbi reaksiyası Çin rəsmilərinə nüvə silahının əsl strateji dəyərini göstərdi. Eyni sözləri 1994-cü ildə ABŞ və Rusiyanın təhlükəsizlik zəmanəti müqabilində Ukraynanın nüvə silahından imtina etməsi barədə də demək olar. "Ukrayna keçmişdə nüvə silahından imtina etdiyinə görə indiki vəziyyətə düşüb", - deyə təqaüddə olan çinli hərbçi aydınlıq gətirib. Eyni zamanda, nəşrin mənbələrinə görə, Pekin Ukraynadakı hadisələrə görə öz nüvə siyasətini heç bir şəkildə dəyişməyib.

“The Wall Street Journal” yazır ki, onun təhlükəsizlik məsələləri üzrə ixtisaslaşmış müxtəlif departamentlərlə işləyən mənbələri Pekinin nüvə siyasətinə dair baxışlarından xəbərdardır. Eyni zamanda, onların heç biri nüvə doktrinasının hazırlanmasında birbaşa iştirak etmir. Bu insanlar həmçinin gələcək hadisələrin Pekinin yanaşmasını dəyişdirə və bu anlamda digər amillərin rol oynaya biləcəyini istisna etməyiblər. Lakin onların müşahidələri Çin rəhbərliyinin düşüncəsinə bir qədər aydınlıq gətirir ki, bu, ABŞ və Çin arasında nüvə silahları ilə bağlı artan gərginliyin dünyanı yenidən soyuq müharibəyə apara biləcəyini nəzərə alsaq, olduqca faydalıdır.

Eyni zamanda, bu dəfə anlaşılmazlıq və səhv riski ABŞ və SSRİ arasında qarşıdurma zamanı olduğundan daha yüksək ola bilər, çünki sonuncular silahlara nəzarət sahəsində fəal dialoqlar aparırdı. Pekinin ABŞ-la bu mövzuda danışıqlarda iştirak etməkdən imtina etməsinə və Vaşinqtona ilk növbədə nüvə arsenalını birtərəfli qaydada azaltmalı olduğuna işarə etdiyinə baxmayaraq, Çinin bu sahədəki düşüncəsi haqqında çox az şey məlumdur.

Məlumatlara görə, Çinin nüvə arsenalında yalnız bir neçə yüz döyüş başlığı var ki, bu da ABŞ və Rusiyanın arsenalından qat-qat azdır. Buna baxmayaraq, Pentaqon onilliyin sonuna qədər Çinin minlərlə döyüş başlığına sahib olacağını proqnozlaşdırır.

Çin raket obyektlərinin peyk görüntülərinə əsasən, onlar müvəqqəti mühafizədən çıxarılıb və bu, orada işlərin böyük ölçüdə tamamlandığını göstərir. Raket şaxtaları Çinin 2020-ci ildə hazır vəziyyətə gətirilən və ABŞ materikinə çata bilən DF-41 uzaqmənzilli raketini yerləşdirmək üçün kifayət qədər böyükdür.

Buna baxmayaraq, açıq şəkildə Çin nüvə ambisiyalarının əhatə dairəsini aşağı salmağa çalışıb. ÇXR Xarici İşlər Nazirliyinin Silahlara Nəzarət Departamentinin baş direktoru Fu Tsun daha əvvəl qeyd etmişdi: "ABŞ rəsmilərinin Çinin sürətlə nüvə imkanlarını artırması ilə bağlı bəyanatlarına gəldikdə, ilk növbədə icazə verin qeyd edim ki, bu, belə deyil". Onun sözlərinə görə, Çin müdafiə məqsdilə nüvə silahının qarşısının alınması yolunda tələb olunan vəsaitlərin minimum səviyyəyəsini təmin etməyə sadiqdir.

Keçmişdə Çin rəhbərliyi nüvə silahının dəyərinin məhdud olduğu qənaətində idi, çünki əksər müharibələrdə onlardan istifadə etmək demək olar ki, mümkün deyil. Bununla belə, qəzetin mənbələrinə görə, 2020-ci ilin əvvəlində onların bu məsələdə mövqeyi xeyli dəyişib, çünki məhz o vaxtdan bəri ABŞ hökuməti Çinə qarşı ritorikasını sərtləşdirib. Çində dövlət sisteminin dəyişdirilməsinin mümkünlüyündən bəhs edən Tramp administrasiyasının bir sıra rəsmilərinin açıqlamaları da Pekini öz yanaşmasını dəyişməyə vadar edib.

Bundan əlavə, Çin rəhbərliyinə yaxın mənbələrə görə, ABŞ-ın Pekinin Çinin bir hissəsi hesab etdiyi Tayvanı aktiv şəkildə dəstəkləməyə başlaması Çin rəsmilərini bölgədə münaqişə baş verərsə Vaşinqtonun nüvə silahına əl atmağa hazır ola biləcəyini düşünməyə vadar edib.

Tayvan üzərində silahlı münaqişənin qaçılmaz olduğuna dair heç bir işarə  olmasa da, həm ABŞ, həm də Çin rəsmiləri adanın hərbi qarşıdurmaya səbəb ola biləcək qaynar nöqtə olduğuna inanırlar. Eyni zamanda, ABŞ toqquşmalardan qaçmağa çalışdığı üçün Tayvanı müdafiə edib-etməyəcəyi ilə bağlı heç bir açıqlama vermir. Bununla belə, Vaşinqton münaqişədə iştirak edərsə, Pekinin potensial hədəfləri Yaponiya, Quam və bütövlükdə Sakit Okeandakı Amerika bazaları ola bilər.

Bu ssenariyə əsasən, Səma İmperiyası Vaşinqtonun Çin materikinə nüvə zərbələri endirməyi nəzərdən keçirə biləcəyini istisna etmir, çünki ABŞ Silahlı Qüvvələri üçün Çin Xalq Azadlıq Ordusunun qeyri-nüvə hücumlarını dəf etmək asan olmayacaq.

Ukrayna nümunəsinə işarə edən bəzi analitiklər Çinin ABŞ-ın həm öz nüvə arsenalından istifadə etməməsi, həm də Tayvanla bağlı münaqişəyə qarışmaması üçün nüvə zərbəsi təhdidindən istifadə edə biləcəyini irəli sürürlər.

Çinin nüvə silahından ilk istifadə etməyəcəyinə dair vədinə baxmayaraq, ABŞ ordusu və analitikləri Çin Xalq Azadlıq Ordusunun ABŞ-ın Sakit Okean bazalarına zərbələr endirmək üçün orta mənzilli raketlərindən istifadə etmək istəyindən ehtiyat edirlər.

“Tayvana genişmiqyaslı qeyri-nüvə hərbi müdaxilə bu və ya digər tərəfi tez bir zamanda nüvə arsenalından istifadənin vəziyyəti yaxşılaşdıracağına inandıra bilər”, - deyə ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ixtisas artırma məktəbinin köməkçi professoru Kristofer Tuomi bildirib.

Çin həmçinin nüvə hücumuna simmetrik cavab verə bilmək imkanına daha çox diqqət yetirməyə başlayıb. Xüsusilə, Pentaqonun məlumatına görə, Rusiyanın yardımı ilə Pekin raket buraxılışlarının erkən aşkarlanması sistemi üzərində işləyir. Bundan əlavə, Çin potensial olaraq nüvə başlıqları daşıya bilən hipersəsli raketlər də daxil olmaqla daha təkmil silahlar hazırlayır.

Çinin nüvə imkanlarını artırdığına dair çoxlu sübutlara baxmayaraq, bu sahədə aydın olmayan çox şey var. Məsələn, Çinin nüvə arsenalı ilə bağlı kəşfiyyat məlumatları çox müxtəlifdir və bu, ABŞ-ın müvafiq etibarlı məlumat əldə etməsinin çətin olduğunu göstərir. Bununla belə, Ukraynadakı münaqişə fonunda Pekin gələcək siyasətini özü üçün getdikcə daha da aydınlaşdırır.

"Vəziyyətin gələcəkdə necə inkişaf etməsindən asılı olmayaraq, dünyada qarşıdurmalar üçün daha çox potensial yaranacaq, -  deyə təqaüddə olan Çin hərbçilərindən biri bildirib. - Belə bir şəraitdə Çin mütləq nüvə silahından çəkinmə siyasətini qorumalıdır".(Moderator.az)